Een geniale crimineel

Een geniale crimineel.

De dertigplussers onder ons zullen zich ongetwijfeld de chanteur Dagobert herinneren. Deze chanteerde met bomaanslagen in diverse Duitse steden in ’88 en in de periode ’92-’94 het Duitse warenhuis ”Karstadt” en wist bij de spectaculaire losgeldoverdrachten, mogelijk gemaakt door zeer inventieve technische kunstgrepen, telkens de massaal opgetrommelde politie te snel af te zijn.

Het begint op 25 mei 1988 als ’s avonds laat in het warenhuis “KaDeWe” in Berlijn een bom explodeert. De volgende dag arriveert een brief van de aanslagpleger die een half miljoen mark van het warenhuis eist en met nog zwaardere aanslagen dreigt als de eis niet ingewilligd wordt. Het warenhuis wil verdere schade aan mensen en materieel voorkomen en gaat overstag. Het geld moet uit een rijdende trein geworpen worden – op een via radiocontact verstrekt commando. De politie is met de nodige krachten aanwezig in de trein en langs het bewuste traject maar kan niet tijdig genoeg de in een verlaten bedrijfsterrein verdwijnende afperser – inmiddels in bezit van het geld - achtervolgen. Wel wordt deze door toevallige getuigen gezien –de basis voor een goed signalement en een redelijk geslaagde montagetekening- en de politie ondervraagt zelfs de volgende dag zijn werkgever, op het bedrijventerrein gelegen, werkplek, zoals jaren later zal blijken. Hij wordt echter niet gevonden.

Vier jaar later op 13-06-1992 meldt hij zich weer met een daverende explosie van een staafbom op de porseleinafdeling () van het warenhuis “Karstadt” in Hamburg. De volgende dag arriveert de brief waarin een miljoen mark geëist wordt. De politie legt snel de link met de aanslag in Berlijn en verwacht een losgeldoverdracht per trein. Ze zal gelijk krijgen. Omdat de dader onmiskenbaar een “Wiederholungstäter” is en de aanslagen ’s nachts in lege warenhuizen plaatsvinden hetgeen lijkt te wijzen op zijn intentie geen gewonden of doden te laten vallen, besluit de politie geen geld te geven en de losgeldoverdracht – het moment waarop ontvoerders en afpersers altijd het kwetsbaarst zijn – louter te gebruiken om de dader in de kraag te vatten

In de daaropvolgende weken laat hij herhaaldelijk via de post en per telefoon (d.m.v. een computerstem) van zich horen. Uiteindelijk wordt een maand later de politie naar een kastje in een bos geleid waarin een toestel ligt waarmee de tas met het losgeld via zendcontact afgeworpen kan worden. Het dient volgens de meegeleverde gebruiksaanwijzing aan een van de achterste buffers van de laatste wagon van de trein Rostock-Berlijn bevestigd te worden. Toch mislukt de overdracht omdat de tas bij het afwerpen in een koord verstrikt is geraakt en aan de buffer is blijven bungelen.

Dagobert laat zich niet door teleurstellingen uit het veld slaan en is een maand later op 14-08-1992 gereed voor de volgende geldoverdracht. Dit maal haalt de politie een nieuw (model) afwerptoestel uit een bagagekluis. De bewuste trein – Hamburg-Berlijn - zal al vrij snel vertrekken dus de politie is geen tijd gegund het toestel uitvoerig te onderzoeken. Wel wordt vastgesteld dat er een tijdklok op zit. De politie vermoedt dat het ingestelde tijdstip met het afwerpen te maken heeft en berekent op basis hiervan de mogelijke afwerplocatie waar onmiddellijk de nodige politiekrachten naartoe gedirigeerd worden, ongeveer 100 km vanaf Hamburg. De tactiek van de Soko Dagobert is veranderd; de trein zal na het afwerpen van de tas met de noodrem gestopt worden om een achtervolging vanuit de trein mogelijk te maken.

Via een zendtoestel werpt Dagobert , zoals hij al snel n.a.v. een codebericht in een krant genoemd wordt, echter onmiddellijk nadat de trein Hamburg verlaten heeft, de tas met het (onechte) geld af. De tijdklok was als afleidingsmanoeuvre bedoeld en sorteerde als zodanig effect.

De uit de trein stormende beambten zien Dagobert de tas oprapen en zich uit de voeten maken. Zijn voorsprong is groot genoeg voor een geslaagde vlucht per fiets, wel moet hij in de haast diverse attributen achterlaten waaronder een zendtoestel en een pruik. Het zal niet de laatste keer zijn dat hij bij een overdracht door politieambtenaren gezien wordt maar toch weet te ontsnappen. Het losgeld heeft hij echter niet want onder twee echte duizendmark-biljetten zitten papiersnippers en oude batterijen.

De wraak van Dagobert hiervoor is zoet want ruim drie weken later is er een aanslag op een filiaal in Bremen met een miljoenenschade, en een week later een in een vestiging te Hannover die tijdens openingstijden plaatsvindt – waarschijnlijk door een haperende tijdsontsteking - met twee gewonden als gevolg. Deze laatste aanslag overigens zonder dat er tussentijds een losgeldoverdracht heeft plaatsgevonden.

Overdrachten te Berlijn

Een zekere wanhoop begint zich van het politieteam meester te maken nu zo’n grote tijdsinvestering nog steeds niet geloond heeft. Ondanks grote bezwaren van het Karstadt concern houdt de politie echter vast aan het concept van niet toegeven, hierin in wisselende mate gesterkt door de inschatting van twee psychologen dat Dagobert geen slachtoffers lijkt te willen maken.

Als een volgende overdracht (29-10-1992) zich aandient heeft men 1500 potentiële overdrachtslocaties geanalyseerd, waaronder de plek die Dagobert in gedachten heeft, en als moment van de overdracht nabij is, zijn twee beambten van een Mobiles Einsatzkommando de bewuste locatie bij een verhoogde spoorlijn al aan het verkennen, voordat hij ten tonele verschijnt. Dit maal is hij voor zijn doen slecht voorbereid: over een vluchtweg heeft hij niet echt nagedacht. Ondanks slechte voorgevoelens laat hij de geldtas toch afwerpen en hoort boven zich de trein een noodstop maken en rechercheurs “raus” , “raus” roepen. Achter het geld aangaan doet hij niet meer. Voor de verkennende agenten die hem al lang als mogelijke verdachte gesignaleerd hebben , is hij natuurlijk nu de dader. Een komt op hem afrennen maar glijdt over natte bladeren uit wat hem net die paar seconden respijt geeft om op zijn fiets te springen. Vanaf de overzijde van de straat komt de tweede agent aanstormen die nog wel even de mouw van de in allerijl wegfietsende Dagobert kan vastpakken maar evenmin deze vlucht per fiets kan verhinderen. De chanteur is vervolgens snel in het drukke verkeer van Berlijn verdwenen.

De extreme pech van de politie wordt breed in de pers uitgemeten en Dagobert wint in toenemende mate de sympathie van het publiek. Voor de overbelaste politiemensen is dit leedvermaak het laatste wat ze kunnen gebruiken, de relatie met de media raakt verstoord en de verantwoordelijken in het team schermen zich steeds meer van de pers af.

De zandkist

In april 1993 vindt er weer een bizarre losgeldoverdracht plaats. De politie vindt op zijn aanwijzingen een sleutel en instructies in een bagagekluis die haar naar een strooizandkist in een park leiden. Het geld dient in de kist gelegd worden waarna Dagobert het zal komen ophalen. Het zand word door gewoeld en de kist geïnspecteerd maar de rechercheurs treffen niets merkwaardigs aan. De kist en de omgeving worden door diverse koppels rechercheurs in de gaten gehouden. De politie voelt zich door de nieuwe wijze van losgeld overdragen enigszins op het verkeerde been gezet omdat ze zich inmiddels helemaal op die per trein heeft ingesteld.

Een bewegingsmelder in het losgeldpakket moet er ten overvloede voor zorgen dat het pakket niet ongemerkt uit de kist gehaald kan worden; dit maal heeft de politie zich dus technologisch ook niet onbetuigd gelaten. Wat de politie niet heeft kunnen vaststellen is dat de kist boven een regenput staat en Dagobert in de dagen ervoor vermomd als werkman de ijzeren deksel vervangen heeft door een dunne betonplaat en in de kist een microfoon heeft geplaatst waarmee hij gesprek van de politiemensen bij de kist heeft kunnen afluisteren. De diverse rechercheurs wachten uren in het duister maar niemand komt opdagen. Wel geeft op een zeker moment de bewegingsmelder een signaal af maar men denkt aan een defect; niemand houdt zich immers bij de kist op.

Dagobert heeft vanuit de put ondertussen de betonplaat doorstoken, het pakket gepakt en via het afwateringskanaal waarlangs hij gekomen is, een goed heenkomen gezocht. Maar ook dit maal is het geldpakket fake.

Hoon en spot vallen de politie in de media ten deel maar helemaal terecht is dit niet want achteraf bezien blijkt dat de dader telkens op een unieke manier op kardinale momenten onvoorspelbaar gedrag vertoont en zijn tegenstanders hierdoor op het verkeerde been kan zetten.

Wat wel vaker gebeurt bij sprake van extreme tegenspoed in een politieonderzoek, gebeurt ook nu. Steeds vaker wordt er in de media gesuggereerd dat de dader uit de gelederen van de politie afkomstig moet zijn omdat het onmogelijk schijnt dat iemand zonder voorkennis zo vaak aan de politie kan ontkomen. Deze verdachtmakingen leiden ertoe dat de Soko intern nog behoedzamer met vitale informatie omgaat en tot het instellen van een onderzoek dat evenwel niets van dit alles kan aantonen.

Een maand later is Dagobert warempel los van een geldoverdracht in beeld. Sinds begin 1993 laat de politie een vestging van “Conrad Electronic” bewaken omdat ze vermoedt dat hij hier onderdelen voor zijn bommen en apparaten koopt. En inderdaad, op 9-05-1993 vestigt hij de aandacht op zich als hij hier een elektronisch tijdklok uit een vitrine laat halen. Ook nu bespeurt hij tijdig onraad en ontsnapt via een nooduitgang. Elf dagen later explodeert er een bom bij een Karstadfiliaal in Bielefeld.

Telefooncellen

Inmiddels heeft er bij de Soko “Dagobert” een Umdenken plaatsgevonden. De opvatting dat de dader bij de overdracht perse het kwetsbaarst is, lijkt achterhaald. Vanaf nu verplaatst het zwaartepunt van de inzet zich naar de al dan niet aangekondigde telefoontjes die vanuit kaarttelefooncellen in Berlijn gepleegd worden. Hiervoor pleit ook dat niet alleen de politie aan het einde van haar Latijn lijkt maar ook Dagobert. Het feit dat hij niet meer de stemcomputer voor de telefoongesprekken gebruikt maar zelf spreekt wijst er volgens sommigen in ieder geval op dat hij zijn geduld begint te verliezen.

Alle 9000 telefooncellen in Berlijn op kritische momenten monitoren is onmogelijk maar de politie wordt bij de selectie geholpen door het feit dat hij tot nu altijd een telefooncel in het westelijke gedeelte van de stad heeft gebruikt. Als bij een op handen zijnde geldoverdracht het tijdstip van de volgende telefonische melding met instructies bekend wordt, houden 3000 (!) politiemensen in burger 1500 telefooncellen in het Westelijke gedeelte in de gaten. En dan belt Dagobert… voor de eerste keer uit het Oostelijke gedeelte. De leiding van de Soko is nu werkelijk de wanhoop nabij en Dagobert voelt zich niet serieus genomen.

Een bomaanslag op 6-12-1993 tijdens de openingstijden in de drukke decembermaand volgt. Er vallen geen gewonden maar het Karstadt-concern heeft geen vertrouwen meer in de strategie van niet-toegeven die de politie hanteert, en prest haar de volgende keer echt geld te geven.

De lorrie

Op 22-01-1994 ligt er dan ook voor het eerst sinds ‘88 echt geld voor hem klaar: 1,4 miljoen DM. De geldbode wordt in het duister naar een in onbruik geraakt stuk spoorweg geleid waar het geldpakket op een miniatuurlorrie die over een enkele rails loopt, bevestigd wordt. Na een druk op een knop gaat de lorrie er als een raket vandoor op weg naar een km verderop in een schuilplaats op de aankomst van het geld wachtende Dagobert. Alhoewel de achtervolging over de hobbelige spoorbaan sowieso lastig is, worden rechercheurs hierbij extra gehinderd door knalvuurwerk dat d.m.v. over de spoorweg gespannen struikeldraden ontstoken wordt en overtuigend de indruk wekt dat zij in het donker onder vuur worden genomen. Maar ook Dagobert heeft weer pech: na een snelle rit van bijna een km ontspoort de lorrie 23 meter voor diens schuilplaats. Omdat hij achteraf pas ervaart hoe dichtbij het ligt, ontbreekt het hem aan de moed de politie tegemoet te lopen en het geldpakket op te rapen. Uiteindelijk zal ironisch genoeg blijken dat de eerste en minst geavanceerde geldoverdracht de enige succesvolle is geweest.

Arrestatie

Drie maanden later is er een cruciaal telefonisch contact tussen kat en muis. De telefooncel waaruit gebeld is wordt gelokaliseerd en diverse eenheden worden ernaartoe geleid. Bij de verkenning van het in een vrij ruime straal om de telefooncel liggende gebied rijdt op zeker moment een witte auto met een vouwfiets achterin links voor een der verkennende politievoertuigen. Achter het stuur zit de met hand onder de kin een somber ogende, peinzende veertiger. Het kenteken wordt nagetrokken: het blijkt een huurauto te zijn, gehuurd op de dag van het gesprek. De huurder is dan snel bekend en als de onderzoeksleider het bericht krijgt dat de huur van de auto verlengd is tot de datum van het volgende aangekondigde telefoongesprek, maakt een gevoel van opluchting zich van hem meester. De echte naam van Dagobert is nu bekend: Arno Martin Franz Funke, 44 jaar oud. Hij wordt vanaf dat moment permanent door de politie geschaduwd. Nog even worden de schaduwende rechercheurs door twijfel bekropen als zij twee dagen later, op 22-04-1994, de dag van het aangekondigde gesprek, Funke ’s ochtends vroeg met zijn zoontje zijn huis zien verlaten en het kind bij een kinderdagverblijf zien afgeven. Maar Funke blijkt inderdaad te gaan bellen en wordt bij het verlaten van de cel ingerekend. Direct na zijn arrestatie bekent hij:”Ich bin Dagobert”.

Funke – na en afgebroken opleiding voor fotograaf en een voltooide voor lichtreclamemaker – had als fotograaf, lichtreclamemaker, diskjockey en autospuiter het hoofd boven water proberen te houden totdat hij in 1988 door schulden en een persoonlijke crisis gedreven als afperser voor het eerst het criminele pad betrad. In hoger beroep werd hij voor afpersing met geweld tot negen jaar en 2,5 miljoen DM schadevergoeding aan het Karstadt warenhuisconcern vergoed. Na zes jaar kwam hij wegens goed gedrag vrij.

Een hersenbeschadiging als autospuiter opgelopen – overigens een verzachtende omstandigheid in het vonnis - ten gevolge van het jarenlang werken in slecht geventileerde ruimten met giftige dampen werd tijdens zijn gevangenschap succesvol behandeld.

Funke, weliswaar op school twee keer blijven zitten, scoorde hoog op IQ-tests (universitair niveau) en extreem hoog op niet-verbale, technische tests e.d. Tijdens zijn gevangenschap was hij actief als karikaturist en schrijver, bezigheden waarmee hij nadien is verder gegaan. Indien iemand Funke wil steunen bij het aflossen van zijn grote schuld aan het warenhuisconcern, dan kan hij op deze sites posters en ansichtkaarten van hem kopen:

http://www.posterlounge.de/poster-rolling-stones-pr1354-t3.html

http://www.ahaoho.de/grusskarten/kategorien/Eulenspiegel/

Of zijn door lezers positief gerecenseerde autobiografie aanschaffen:

http://www.amazon.de/Mein-Leben-Dagobert-Bekenntnisse-Kaufhauserpressers/dp/3596145767

Kortom, onmiskenbaar een veelzijdig talent, en zelden was een criminele loopbaan zo onnodig als in het geval van Funke.

Een serie verbluffende criminele feiten waarvan het verzinnen door een detectiveschrijver al een hele prestatie is maar om ze in je eentje te plannen, voor te bereiden en met een enorme koelbloedigheid uit te voeren terwijl een hele politiemacht het op je gemunt heeft, het grenst aan het ongelofelijke. De bewondering voor hem bij de politie was dan ook groot, ondanks het feit dat hij haar op een slopende manier op de zenuwen had gewerkt, en de nieuwsgierigheid naar zijn persoon na de arrestatie ongekend.

Maar goed dat hoogbegaafde mensen met sterke zenuwen in de maatschappij voldoende ontplooiingsmogelijkheden vinden en niet het criminele pad opgaan. Het scheelt de politie een hoop werk.

Aktenzeichen XY ungelöst van 12-02-1993 over de losgeldoverdrachten per trein :

http://www.youtube.com/watch?v=wM9qH5pqNDg (Item begint na 7 minuten)

http://www.youtube.com/watch?v=KVpV FLGu5rI&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=9OHV2Y5NEFg

Aflevering over Dagobert in de serie “Die großen Kriminalfälle”. Een aardige serie met veel aandacht voor de persoonlijke omstandigheden en psyche van de geportretteerde misdadiger:

http://www.youtube.com/watch?v=lsDyepmqUMg

http://www.youtube.com/watch?v=_qXfng6Myds&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=qSnC8xPE_NQ&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=PtVppqduPd8&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=x7Ebhsuwp2g&feature=related

Arno Funke:

http://www.taz.de/uploads/hp_taz_img/xl/funke.jpg

Koen Hakvoort

Koen Hakvoort

BennieMak

BennieMak

Koen Hakvoort

BennieMak

Koen Hakvoort

BennieMak

Koen Hakvoort

Hyperactief A-P