Jammer dat (veel) politiemensen onveiligheid pas durven te relativeren als ze gepensioneerd zijn. Maar ondanks dat kan dit interview de door media en politiek* aangewakkerde gevoelens van onveiligheid een beetje in perspectief plaatsen.
*Politiek vet gedrukt omdat ik eerst per ongeluk politie had ingetikt.
De stelling van Joop van Riessen: Politiek legt niet uit hoe het er echt voor staat met de veiligheid
Interview | Zaterdag 16-10-2010 | Folkert Jensma
Deugen de nieuwe maatregelen die het kabinet-Rutte tegen de criminaliteit wil nemen? Folkert Jensma bespreekt het regeerakkoord met Joop van Riessen, oud-hoofdcommissaris van de Amsterdamse politie.
Mijn stelling is dat dit kabinet Nederland veiliger maakt. Het straalt daadkracht uit.
Natuurlijk straalt het daadkracht uit. Stel je eens voor dat een kabinet zegt: ‘we gaan dit doen, maar of het werkt weten we ook niet’. Dit is niet het moment van twijfel en nuance! Maar de suggestie dat het land onveiliger is geworden, bestrijd ik.
Dit kabinet leeft in een andere werkelijkheid?
Het is lastig voor ze. Het is absoluut veel veiliger geworden de afgelopen jaren. Alleen, in deze mediacratie brengen we de incidenten zo in beeld dat we het gevoel overhouden dat het toch onveiliger wordt. Je mag van politici verwachten dat ze dat uitleggen. Maar dat doen ze dus niet. Ze spelen erg in op het tegenovergestelde, dat het hier slechter wordt, dat we naar meer ‘law and order’ moeten. De mensen willen dat ook graag. En dan krijg je dat ook.
Het kabinet belooft meer veiligheid door meer camera's.
Soms kan het lekker helpen, als er één op de goeie plek staat. Er zijn gruwelijke misdrijven opgelost dankzij camera's. Ik zeg niet dat we er nu te weinig hebben. De suggestie is dat meer camera's meer veiligheid oplevert. Dat betwijfel ik.
Het kabinet wil meer preventief fouilleren.
Daar geldt hetzelfde. Het geeft de burger meer veiligheidsgevoel. Het is een psychologische maatregel. Eerst werd gedacht dat preventief fouilleren veel kritiek zou oproepen. Dat bleek niet het geval. Daaruit kun je afleiden dat burgers dat wel graag willen. Nou, geef het ze dan ook.
Wat het volk wil krijgt het volk, ongeacht de feiten?
Je suggestie is dat de burger dom is. Maar feitelijk zijn we ook dom met elkaar, want het gaat over beeldvorming. De werkelijkheid en de beeldvorming liggen heel ver uit elkaar. Je zou dus verwachten dat politici uitleggen dat we met dat gezeur moeten ophouden. Maar die boodschap verkoopt niet. Ze zouden moeten zeggen dat het beter met de veiligheid gaat. Dat we ons moeten richten op een paar problemen die er écht zijn.
Het kabinet wil zwaardere straffen op geweld tegen politie, ambulancepersoneel en brandweer.
Dat helpt niet. Zeker niet als de geweldplegers bezopen zijn, of drugs hebben gebruikt. Misschien zouden we moeten zeggen: vechten met de politie levert altijd zitten op. Wie wordt aangehouden blijft in hechtenis totdat hij voor de rechter staat. Dat kan nu makkelijk drie weken duren. Zet daar snelrecht op. Dat helpt misschien beter.
Ook nieuw: jongeren krijgen strafdienstplicht. Verwijdering van straat of heropvoeding.
Dat is niet nieuw. Kijken ze wel goed naar wat er al geweest is? We hebben in Amsterdam eens samen met de kinderrechters twintig vervelende knapen uit West tegelijk een ondertoezichtstelling en een plaatsing in Glen Mills gegeven. Daar hebben ze zes maanden gezeten. Dat hielp geweldig. Dat sprak enorm aan. Dus, mits goed georganiseerd, kan dit werken.
Het kabinet wil ‘daders aanpakken in eigen omgeving’.
Ik heb wel eens twee jaar militaire dienst voorgesteld. Laat ze een vak leren bij Defensie. Maar het leger wil geen opvang voor criminelen worden. Ik vind dat jammer. Ze zouden een geweldige maatschappelijke functie vervullen door met deze jongelui aan de slag te gaan.
Het kabinet wil korte metten maken met kraken.
Kraken heeft niks meer te maken met idealisme. De gedachte om leegstand te bestrijden, de huisjesmelkers, was op zich reëel. En daaruit ontstond een gedoogsituatie. Maar het verhaal uit de jaren zeventig bestaat niet meer. Krakers hebben het nu zelf verziekt door vernieling, vervuiling en geweld.
Coffeeshops worden besloten clubs, toegankelijk voor meerderjarige Nederlanders. Op afstand van scholen.
Nou ja, de hennep is gevaarlijker geworden. Zo leuk is het allemaal niet meer. Dat je jeugdigen beschermt, prima. Maar waarom staat er niks over comazuipen? Die schade is veel groter.
Drugsteelt en handel worden strenger aangepakt.
Dat is voortschrijdend inzicht. Alleen, wat moet de volgende stap zijn? Als je gaat verbieden, zal het ondergronds gaan. Zo voed je de georganiseerde misdaad.
Dus? Laten zitten maar, die handel en teelt?
Als we zo denken, doen we niks meer. Die onduidelijkheid tussen voor- en achterdeur moet opgelost worden. Maar haal ook niet alles bij de mensen weg. Heb nou een paar plekken waar volwassenen een jointje kunnen roken, voor eigen verantwoordelijkheid.
O ja, vijfhonderd ‘animal cops’ erbij!
Is er in Nederland zoveel dierenmishandeling? Ik wist dat niet. Je had ook meer prioriteit voor dierenmishandeling kunnen afspreken. Mogen die vijfhonderd man ook anders worden ingezet? Het zal wel niet. Dat heb ik eerder meegemaakt met het milieu. Dat werd plotseling belangrijk. Er werden mensen aangesteld en spullen aangeschaft. En die mochten dan alleen voor milieu gebruikt worden. Dan had je een milieucomputer waar andere rechercheurs niet aan mochten werken. En een auto van Milieu. Daar heb ik een einde aan gemaakt. Toen kreeg ik dus last met de subsidiegever - ik kreeg m'n budget niet omdat die spullen voor andere doeleinden waren gebruikt. Gekke wereld maken we met z'n allen.
Langere verjaringstermijnen voor geweld- en zedendelicten.
Het past in de sfeer. Maar het wordt er niet veiliger van. Een pedofiel die een kind vermoordt denkt niet na over de verjaringstermijn. Sorry dat ik er om lach.
Permanente toezicht op de daders na vrijlating uit tbs.
Moet de politie dat doen? Zeg het maar. De politie is het manusje van alles. Bij alles wat handhaving betekent, moet er ook weer een mannetje staan die dat doet. We weten allemaal dat tbs'ers behandeld worden om terug te kunnen. Met 95 procent gaat het goed. En met die paar procent gaat het fout - soms verschrikkelijk fout. Dan staan we op onze achterste benen, terecht. Maar die ene bij wie een verkeerde verlofkeus is gemaakt, bepaalt dit soort maatregelen. Terwijl 98 procent z'n leven weer oppakt. Moet je dan ze allemaal bewaken? Het slaat weer nergens op. Sorry dat ik het zeg. Het zijn maatregelen die alleen inspelen op het buikgevoel.
Drieduizend agenten extra.
Dat is mooi meegenomen. Maar weer zal blijken dat het onvoldoende is. Het verhult de echte vraag. Van de minister van Veiligheid mag je verwachten dat hij eindelijk beslist wat de politie wel en niet doet. Dat-ie echt de kerntaken invult. Daar wordt al duizend jaar over gesproken. Maar zeggen wat je niet doet, dat is heel moeilijk.
Waar kan de politie mee ophouden?
We doen geen evenementen meer en geen voetbal. Alleen als het betaald wordt. Geen bewaking van consulaten meer, dat doet het leger. Bonnen schrijven voor hard rijden doet Rijkswaterstaat. De minister kan dat op z'n eerste dag beslissen. Doe dat! We willen toch meer blauw op straat? Nou, dat kan ook met de vijftigduizend agenten die we nu hebben. Dus drieduizend meer of minder maakt echt niet veel uit. Zorg wel dat die ook in die wijken zijn. Zorg dat er voldoende capaciteit aan recherche is om boeven te vangen.
Er komt eindelijk een nationale politie. Akkoord?
Opstelten moet oppassen dat het geen justitiële politie wordt. ‘Veiligheid en justitie’ suggereert dat er steeds meer capaciteit in het opsporingsproces wordt gestopt omdat we vooral boeven moeten vangen. Dat moet ook, hoor. Maar iedere rechercheur erbij is een agent op straat minder. Veiligheid betekent vooral opsporing. Maar streng en consequent optreden op straat en het tegenhouden van overvallen is lastig genoeg. Vergelding, normstelling, preventie door zwaarder straffen - dat heeft niet zoveel effect.
Is met een nationale politie die slag verloren?
Dat die tien politiekorpsen samenvallen met de arrondissementen wijst er op dat de politie in de klem wordt gezet door justitie. Vergis je daar niet in. De macht van de burgemeesters wordt hier gebroken. Die mogen op lokaal niveau nog wat zeggen. Misschien denken ze dat de stadswachten de nieuwe gemeentepolitie wordt, wie zal het zeggen. De zorg van Opstelten moet zijn dat de nationale politie te ver uit de buurt van de burger komt.
Het kabinet belooft de ‘bureaucratie en procedures’ terug te dringen, zodat er ‘meer blauw op straat’ komt.
Je kan praten wat je wil maar als een agent een veroordeling wil dan moet hij een uur of anderhalf achter de computer om een goed verbaal te maken. De agent moet de goede dingen opschrijven. Dat vergt de wet. In het vak zelf kun je niet snijden. Het idee dat je een agent urenlang op straat kan laten lopen - en dat iemand anders de verwerking doet, is onzin. Die ander moet ook betaald worden. Dat is dus een agent minder op straat.
Minimumstraffen bij recidive voor zeer ernstige misdrijven.
Waarom? De rechter straft de laatste jaren in ernstige delicten heel stevig. Er is meer levenslang gegeven, er zijn meer langere straffen. Niemand die dat vertelt. De suggestie blijft dat de straffen niet hoog genoeg zijn. De werkelijkheid en beeldvorming liggen ook hier ver uit elkaar.
Wordt het al met al veiliger?
Nee, ik denk het niet. Een aantal maatregelen zou verbetering kunnen geven. Maar burgers moeten zelf ook wat doen. Het idee dat je meteen een mes in je rug krijgt als je wat zegt van wangedrag, is onzin. We hebben afgeleerd om onze eigen verantwoordelijkheid te nemen. Ik hoor alleen zwaardere straffen, steviger dit, harder dat. Daar wordt het niet beter op. Als twee jongens in de tram iets doen, dan zitten we met vijftig man de andere kant op te kijken. En maar roepen waar de agenten zijn. Wat is dat voor raars.
Wat zijn wij nu eigenlijk waard, als burgers? Opstelten zou moeten zeggen: wees eens flink, burger, en schuif niet alles af op die paar agenten die er zijn. Of ben ik dan een geitenwollen sok?
Politieman & schrijver De loopbaan van Joop van Riessen bij de politie begon in 1962. Van 1965 tot 2004 werkte hij in in Amsterdam als inspecteur, commissaris en hoofdcommissaris. Van 2002 tot 2004 was hij adviseur Nationale Recherche. Na zijn pensionering was hij tot 2008 adviseur bij het COT, het Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement waarvan minister Uri Rosenthal directievoorzitter was. Van Riessen werd na zijn pensionering actief in de Amsterdamse VVD. Hij pleitte voor preventief fouilleren in de hele stad - niet alleen in de zogeheten risicogebieden. Van Riessen is nu zelfstandig gevestigd als coach en adviseur op het terrein van politie en veiligheid, leiderschap en maatschappelijke vraagstukken. De derde in een reeks politiethrillers verschijnt volgend jaar bij uitgeverij Nieuw Amsterdam.
Bron:NRC-Handelsblad